Gewerbesteuer – podatek od działalności gospodarczej w Niemczech

Gewerbesteuer, w skrócie GewSt, jest jednym z dwóch podatków dochodowych, obok Körperschaftsteuer, którym opodatkowane są dochody spółek mających swoją siedzibę w Niemczech, a jego wysokość zależna jest  od wielkości dochodów, jakie osiągane są przez przedsiębiorstwo. To najstarszy rodzaj podatku, jaki istnieje do dziś w Republice Federalnej Niemiec. W Polsce, a także praktycznie na całym świecie nie istnieje żaden odpowiednik Gewerbesteuer. Jedynie konstrukcja podatku austriackiego Kommunalsteuer jest porównywalna do tego podatku dochodowego, co sprawia, że podatek od działalności gospodarczej w Niemczech Gewerbesteuer jest  w pewien sposób unikalny.

Podstawa prawna Gewerbesteuer

Podatek gminny Gewerbesteuer uregulowany jest obecnie przepisami niemieckiej ustawy Gewerbesteuergesetz z 2002 roku. Ustawa ta po raz ostatni została zmodyfikowana w 2017 roku. Podatek ten ma bardzo długą historię, bowiem regulacje jego dotyczące pojawiły się już w 1936 roku, nieprzerywalnie natomiast funkcjonuje on w niemieckiej gospodarce od 1981 roku.

Kto jest objęty obowiązkiem podatkowym w przypadku Gewerbesteuer?

Podatek ten obciąża dochody wszystkich rodzajów działalności gospodarczej, które prowadzone są w Niemczech. Działalność gospodarcza jest tutaj rozumiana zgodnie z niemiecką ustawą o podatku dochodowym Einkommensteuergesetz, której § 15 dotyczy wspomnianej działalności gospodarczej. Zatem podatkiem tym objęte są nie tylko dochody spółek kapitałowych, takich jak GmbH, ale także osobowych spółek handlowych, czyli na przykład spółki jawnej bądź spółki komandytowej. Co więcej również firmy prowadzone w ramach jednoosobowej działalności gospodarczej, czyli tak zwane Gewerbe, także objęte są nieograniczonym obowiązkiem podatkowym Gewerbesteuer. Podatnikami Gewerbesteuer mogą być zatem przedstawiciele handlowi, rzemieślnicy i wiele innych osób prowadzących Gewerbe.

Kto jest zwolniony z odprowadzania Gewerbesteuer?

Podatek gminny Gewerbesteuer nie dotyczy tzw. freelancerów, czyli wszelkiego rodzaju wolnych zawodów. W myśl tego zwolnienia obowiązkiem podatkowym nie są objęci na przykład: lekarze,artyści czy adwokaci. Ponadto firmy nie posiadające swojej siedziby na terenie Niemiec również nie są zobowiązanie do odprowadzania do gminy tego podatku. Dodatkowo też jeśli dochody w ujęciu podatkowym jednoosobowej działalności gospodarczej lub też spółki osobowej nie przekroczą 24 500 euro, to działalność taka również nie podlega opodatkowaniu.

Moment powstania obowiązku podatkowego Gewerbesteuer

Momentem powstania obowiązku podatkowego w przypadku GewSt jest wpis do rejestru handlowego spółki kapitałowej, natomiast w przypadku osób fizycznych lub spółek cywilnych to wykonanie choć jednej usługi związanej z działalnością gospodarczą firmy wiąże się z rozpoczęciem podlegania pod ten podatek gminny.

Przez kogo pobierany jest Gewerbesteuer?

Oprócz kilku wyjątkowych przypadków, kiedy to zarządzaniem tym podatkiem zajmuje się Finanzamt, zazwyczaj podatek ten od roku 1998 pobierany jest gminę, w której znajduje się spółka. Z tego powodu nie bez przyczyny Gewerbesteuer często nazywany jest także Gemeindewirtschaftssteuer. Podatek od działalności gospodarczej w Niemczech, tuż obok podatku od gruntów, jest jednym z najważniejszych źródeł dochodów gmin i dzięki niemu możliwa jest realizacja wielu zadań publicznych finansowanych przez gminę. Każda z gmin ma wpływ na wysokość podatków, które będą do niej wpływały, bowiem to one samodzielnie ustalają wysokość stawki podatkowej Gewerbesteuer. Stawka ta ustalana jest rokrocznie podczas debaty budżetowej przeprowadzanej w gminie i powinna ona przyjmować jedną wartość dla wszystkich działalności gospodarczych prowadzonych na terenie danej gminy.

Jaka jest kwota wolna od podatku w przypadku Gewerbesteuer?

Kwota dochodu, który wolny jest od podatku Gewerbesteuer w stosunku rocznym wynosi 24 500 euro. Jednakże kwota ta dotyczy jedynie osób fizycznych oraz spółek osobowych, dlatego też dochody spółek kapitałowych podlegające opodatkowaniu nie zostaną zmniejszone o tą kwotę, co wpłynie na wielkość podatku do zapłaty. Dodatkowo osoby fizyczne mogą także częściowo zaliczyć Gewerbesteuer w ramach podatku dochodowego od osób fizycznych.

Wysokość stawki podatku Gewerbesteuer

Wysokość zobowiązania podatkowego zależy od gminy, w której spółka prowadzi swoją działalność. Każda z gmin ustala własną wysokość stawki podatkowej, przy czym nie może być ona niższa niż 200%. Za stopę bazową tego podatku przyjmuje się stałą wartość 3,5%. Do stopy bazowej gmina ustala swoją własną wysokość stawki podatkowej za pomocą odpowiedniego dla niej mnożnika stawki poboru, czyli tak zwanego Gewerbesteuerhebesatz. Średnio przyjmuje się, że stawka tak skonstruowanego podatku wynosi najczęściej 18%. Pomimo minimalnego poziomu stawki podatkowej w wysokości 200%, gminy zazwyczaj ustalają jednak znacznie wyższe stawki, przekraczające nawet 400%. Im bardziej dana gmina jest atrakcyjna gospodarczo, tym stawka podatku lokalnego Gewerbesteuer będzie wyższa, bowiem wówczas gmina nie musi stosować żadnych dodatkowych zachęt podatkowych, kiedy posiadany przez nią teren jest atrakcyjny inwestycyjnie. Przykładowo w Berlinie stawka ta w 2017 roku wynosiła 410 %, w Dortmundzie 485%, a w Heimbach aż 550 %.

Jak obliczyć Gewerbesteuer?

Aby móc obliczyć podatek należny dla gminy, w pierwszym etapie trzeba skupić się na wartości dochodu spółki wynikającego ze sprawozdania finansowego. Dochód taki konieczny jest do określenia właściwej podstawy opodatkowania. Kolejnym krokiem jest skorygowanie dochodu bilansowego o odpowiednie doliczenia, czyli Hinzurechnungen oraz obniżenia, czyli Kürzungen. Sam proces korygowania dochodu bilansowego jest skomplikowany, dlatego w celu poprawności ustalenia należnego podatku zaleca się skontaktowanie z doradcą podatkowym posiadającym szeroką wiedzę w tym zakresie. Oprócz standardowych doliczeń i obniżeń, wynik finansowy można obniżyć również o stratę z lat poprzednich. Należy jednak pamiętać, że w całości możliwe jest odliczenie jedynie straty do wysokości 1 mln euro, powyżej tej kwoty podatnik może odliczyć jedynie 60 % tej straty. Od tak ustalonego dochodu, zaokrąglonego do pełnych części setnych w dół, należy odjąć kwotę wolną od podatku, czyli 24 500 euro w przypadku osób fizycznych oraz spółek prawa cywilnego. Podczas ustalania Gewerbesteuer w spółce kapitałowej, etap ten pomija się w związku z brakiem przewidzianej kwoty wolnej dla tych form prawnych. Wynik finansowy skorygowany o odpowiednie wartości stanowi wówczas zysk podlegający opodatkowaniu, który następnie należy pomnożyć przez stopę bazową 3,5 %, a otrzymany wynik (Gewerbesteuermessbetrag) w ostatnim etapie odnieść odpowiednio do indywidualnej stawki podatkowej ustalonej przez gminę. W ten sposób uzyskać można prawidłowo obliczoną wartość Gewerbesteuer, który jest należny właściwej gminie.

Hinzurechnungen

Dodatkowo do wyniku finansowego widniejącego w bilansie firmy doliczyć należy w wysokości 25% na przykład:

• wydatki na odsetki bankowe (100%),
• koszty związane z wynajmem, dzierżawą czy leasingiem, przy czym za podstawę doliczenia należy uznać w przypadku ruchomych aktywów np. samochód – jedynie ich 20%, a w przy nieruchomościach ich 50%.

Po obliczeniu proporcjonalnej części kosztów, które należy doliczyć, od sumy tej następnie odejmuje się kwotę 100 000 euro, która traktowana jest jako kwota wolna. Dopiero wynik takiego działania należy przemnożyć przez 25%, co w efekcie pozwoli na  otrzymanie właściwej kwoty Hinzurechnungen, którą należy dodać do dochodu.

Przykład obliczania Hinzurechnungen:

Koszty odsetek bankowych: 70 000 euro

Koszty roczne wynajmu biura (nie wliczając opłat eksploatacyjnych): 100 000 euro

Koszty roczne związane z leasingiem samochodu osobowego: 50 000 euro

Kwota wynajmu pomieszczenia biurowego brana pod uwagę przy ustalaniu Hinzurechnungen:
50% x 100 000 euro = 50 000 euro

Kwota leasingu samochodu osobowego brana pod uwagę przy ustalaniu Hinzurechnungen:
20% x 50 000 euro = 10 000 euro

Łącznie: 70 000 euro + 50 000 euro + 10 000 euro = 130 000 euro

Baza do obliczenia Hinzurechnungen: 130 000 euro – 100 000 euro (kwota wolna) = 30 000 euro

Hinzurechnungen łącznie: 25% x 30 000 euro = 7 500 euro

Do wyniku finansowego wynikającego z bilansu należy dodać kwotę 7 500 euro, która zwiększy podstawę opodatkowania.

Kürzungen

Do wyniku finansowego należy odjąć na przykład:

• udziały w zyskach spółek osobowych,
• zyski osiągnięte z krajowych spółek kapitałowych, jeśli udział wynosi przynajmniej 15%,
• zyski osiągnięte z zagranicznych spółek kapitałowych, jeśli udział wynosi co najmniej 15 % oraz spełnionych zostało wiele innych warunków,
• darowizny i składki członkowskie.

Mechanizm ustalania Gewerbesteuer

Pomimo, że Gewerbesteuer to podatek gminny, to również w początkowym procesie jego ustalania bierze udział Finanzamt. Już podczas rejestracji działalności podatnik podaje wysokość oczekiwanych dochodów, jakie wypracuje spółka i to na ich podstawie Finanzamt ustala podstawę opodatkowania, czyli Gewerbesteuermessbetrag. W drugim etapie zaś decyzja wydana przez Finanzamt przekazywana jest do odpowiedniej względem siedziby firmy gminy, która to za pomocą wcześniej już ustalonej stawki podatkowej oblicza wysokość podatku. Jeśli pod firmę podlega kilka zakładów, które leżą w więcej niż jednej gminie, wówczas podstawa opodatkowania musi zostać podzielona w odpowiednich proporcjach na poszczególne gminy.

Ważne terminy przy Gewerbesteuer

Deklarację podatkową Gewerbesteuer należy złożyć do Finanzamtu w terminie do 31 maju roku następującego po roku, w którym zostały osiągnięte dochody z tytułu działalności gospodarczej. Termin ten może wydłużyć się do 30 września, w przypadku kiedy to deklaracja ta składana jest przez doradcę podatkowego. Pomimo składania rocznego rozliczenia podatkowego, należy uiszczać również kwartalne zaliczki na podatek, których płatność przypada odpowiednio na: 15 lutego, 15 maja, 15 sierpnia i 15 listopada.

Zaliczenie Gewerbesteuer jako części Einkommensteuer

W związku z tym, że małe firmy oraz osoby zatrudnione oprócz Gewerbesteuer muszą ponosić także wydatki na inne podatki, ustawodawca postanowił chociażby po części zmniejszyć ich obciążenie podatkowe. W związku z tym istnieje możliwość zaliczenia faktycznie zapłaconego Gewerbesteuer w wysokości maksymalnie 380 % na obniżkę podatku dochodowego Einkommensteuer. Ulga może być odliczona jedynie w momencie, kiedy zobowiązanie podatkowe z tytułu Gewerbesteuer jest dodatnie, a zobowiązanie to wynika z osiągniętego zysku firmy, a nie z doliczonych korekt w postacie Hinzurechnungen.

Przykład:

Podstawa opodatkowania służąca do obliczenia 3,5 % przy Gewerbesteuer: 25 500 euro
3,5 % z podstawy opodatkowania (Gewerbesteuermessbetrag): 3,5% x 25 500 euro = 892,50 euro
Gewerbesteuer, kiedy Hebesatz wynosi 410 %: 892,50 euro x 410 % = 3 659,25 euro
Max. możliwe odliczenie (EK-Minderung): 3,8 x 892,50 euro = 3 391,50 euro
Korzyść podatkowa: 3 659,25 euro – 3 391,50 euro = 267,75 euro

Przyszłość podatku Gewerbesteuer

W Niemczech coraz częściej podczas różnorodnych dyskusji grup ekspertów, bądź też po prostu obywateli, mówi się o być może koniecznej reformie tego podatku lub jego całkowitym obaleniu. Na dzień dzisiejszy nie zostały jednak poczynione żadne kroki w tym kierunku, a skoro podatek ten jest tak cennym źródłem dochodu dla gmin, nie wydaje się, że państwa będzie chciało w najbliższych latach z niego zrezygnować.