Kirchensteuer, czyli podatek kościelny w Niemczech

Kościół stanowi jeden z integralnych elementów życia duchowego, kulturalnego, edukacyjnego czy po prostu społecznego. Bowiem tworzy on wartość, będącą jedną z warunków do budowania demokratycznego państwa, której sam kraj nie jest w stanie wyprodukować. Jednakże jak każda instytucja, kościół również potrzebuje pieniędzy do swojej działalności, dlatego też powstał podatek kościelny w Niemczech, czyli Kirchensteuer, który służy finansowaniu działań kościelnych. Co więcej podatek ten traktowany jest jako swoisty wkład solidarnościowy dla niemieckiego społeczeństwa.

Jakie podmioty są uprawnione do pobierania podatku kościelnego?

Wpływy z tego podatku zasilają jedynie budżety wspólnot wyznaniowych, które są podmiotami posiadającymi osobowość prawną. W Niemczech są to zazwyczaj kościoły katolickie, starokatolickie, ewangelickie, a także wspólnoty żydowskie. Inne podmioty, które nie posiadają osobowości w świetle prawa, a więc licznym kościołom prawosławnym, czy też muzułmanom wpływy z tego podatku się nie należą. Wspólnoty te zamiast Kirchensteuer otrzymują za to składki członkowskie, czyli Mitgliedsbeiträge.

Podstawa prawna Kirchensteuer

W XIX wieku postanowiono o wyłączeniu finansowania Kościoła z budżetu państwa, ponieważ uznano to za zbyt kosztowane. W związku z tym w czasach Rzeszy Weimarskiej do państwowej konstytucji w 1919 roku  dodano zapis o przyznaniu wspólnotom religijnym prawa do nakładania podatków. Warunkiem do  możliwości obciążania podatkami , który funkcjonuje również do dzisiaj był fakt nadania takiej wspólnocie statusu „osobowości prawnej prawa publicznego”. W 1949 roku przepis z konstytucji weimarskiej włączono do ustawy zasadniczej. Jednakże regulacje dotyczące realizacji podatku kościelnego zależą już od przepisów obowiązujących na terenie poszczególnych landów.

Kto jest odpowiedzialny za zarządzanie Kirchensteuer?

Zasadniczo za administrowanie podatkiem Kirchensteuer odpowiedzialne są wspólnoty kościelne, jednakże możliwe jest również przeniesienie administracji podatkiem kościelnym na rzecz państwowych organów finansowych. Ta opcja wykorzystywana jest regularne przez wspólnoty kościelne w różnych landach. Za czynności administracyjne dotyczące Kirchensteuer władze państwowe pobierają od wspólnot religijnych rekompensatę dotyczącą poniesionych przez nich kosztów związanych z zarządzeniem tym podatkiem. Zazwyczaj wypłacana rekompensata wynosi około 3 % wpływów z podatku kościelnego. Rozwiązanie takie nie przysparza zbyt wiele dodatkowej pracy dla państwa, a stanowi dla niego dodatkowe źródło wpływów budżetowych. W przypadku wspólnoty kościoła opcja taka jest również korzystania, bowiem stworzenie od podstaw własnego organu podatkowego byłoby znacznie droższe.

Na co przeznaczany jest Kirchensteuer?

Wpływy z podatku kościelnego przeznaczane są nie tylko na wynagrodzenia dla duchownych i innych pracowników, ale także na różnego rodzaju aktywności diakonalne przyczyniające się do poprawny jakości życia społeczeństwa. W ramach działań duszpasterskich organizowane są  m.in. różnorodne akcje charytatywne czy aktywności edukacyjne wśród wszystkich grup społecznych.  Co więcej spora część wpływów z podatków przeznaczana jest na misje zagraniczne oraz pomoc dla krajów rozwijających się. Przychody z Kirchensteuer pozwalają Kościołowi w pewien sposób uniezależnić się od darowizn oraz datków, o które ta instytucja może się ubiegać. Podatek kościelny w Niemczech w nawet w 80 % pozwala na pokrycie wydatków tej instytucji.

Kto podlega obowiązkowi podatkowemu Kirchensteuer?

Już przy wypełnianiu druku meldungowego w Niemczech należy określić, czy jest się osobą bezwyznaniową czy może należy się do jakiejś wspólnoty wyznaniowej. W przypadku ateistów bądź osób nienależących do wspólnot posiadających osobowość prawną, osoby takie otrzymując zaświadczenie od swojego pracodawcy o dochodach (Lohnbescheinigung) w polu z numerem 6 będą miały pustą pozycję odnoszącą się do braku naliczonego Kirchensteuer. Wszystkie inne osoby, czyli na przykład katolicy, ewangelicy czy Żydzi zobowiązani są do opłacania podatku kościelnego. Przyjmuje się, że z chwilą otrzymania chrztu świętego człowiek staje się częścią wspólnoty i automatycznie wówczas zaczyna podlegać pod obowiązkowy Kirchensteuer,

Rodzaje i wysokość podatku kościelnego

Istnieją trzy rodzaje podatków kościelnych. Zdecydowana większość wpływów z podatku kościelnego pochodzi z pierwszego rodzaju, czyli opodatkowania dochodów osiąganych przez wiernych. W tym przypadku jest to odpowiedni procent od podatku dochodowego naliczonego zgodnie z zasadami opodatkowania osób fizycznych, bądź też osób prawnych.

Jaka jest wysokość stawki podatkowej Kirchensteuer  od dochodów?

Stawka podatku Kirchensteuer zróżnicowana jest w zależności od landu. W większości krajów związkowych stawka ta wynosi 9% podatku dochodowego. Jedynie w Badenii-Wirtembergii, a także w Bawarii stawka ta obniżona została do 8 %, co spowodowane jest faktem, że w tych landach wspólnota kościoła samodzielnie pobiera podatki, nie tracąc części wpływów na przekazanie opłaty manipulacyjnej dla państwa. Wspólnoty kościele z niektórych landów wprowadziły również minimalną stawkę Kirchensteuer, zazwyczaj będącą w wysokości około 36 euro. W przypadku, kiedy wysokość podatku kościelnego obliczonego na podstawie podatku dochodowego jest niższa aniżeli stawka minimalna, wówczas podatnik zobowiązany jest odprowadzić do Kościoła minimalną stawkę tego podatku.

Jak obliczany jest podatek kościelny od nieruchomości?

Oprócz podatku kościelnego pobieranego od osiąganego dochodu, Kirchensteuer pobiera się również w przypadku posiadania nieruchomości przez osobę zarejestrowaną w kościele. Pobór podatku następuje wraz z naliczeniem przez samorządy terytorialne podatku od nieruchomości (Grundsteuer). Stawka podatku różni się w zależności od diecezji, pod którą podlega wierny. Osoba, będąca w posiadaniu nieruchomości, jednakże nie zarejestrowana w kościele nie jest zobowiązana uiszczać podatku kościelnego. Przykładowo w diecezji Limburg w Hesji stawka tego podatku wynosi 10 % podatku od nieruchomości. Podatek ten dotyczy posiadaczy nieruchomości w Nadreni Palatynacie oraz w części Hesji.

Podatek kościelny w Niemczech od zysków kapitałowych

W 2009 roku przeorganizowano proces opodatkowaniu zysków kapitałowych, najczęściej będących w postaci: odsetek, dywidend czy innych zysków kapitałowych. Zmiana spowodowała rozpoczęcie opodatkowania tych dochodów u ich źródła podatkiem Kapitalertragsteuer, co spowodowało znaczne uproszczenia zarówno dla obywateli jak i dla organów finansowych. Zyski kapitałowe, które również traktowane są jako dochody, należy zatem także opodatkować podatkiem kościelnym, w stawce adekwatnej dla właściwego landu. Naliczenie i pobór podatku należy do obowiązków podmiotu wypłacającego na przykład dywidendę.

Czym jest ogólny podatek na rzecz kościoła, czyli allgemeines Kirchgeld?

Kolejnym specjalnym rodzajem podatku kościelnego jest Kirchgeld, który pobierany jest tylko przez niektóre diecezje z różnych landów w Niemczech, a wpływa on bezpośrednio do kościoła. Obligatoryjność Kirchgeld związana jest najczęściej z obniżoną stawką podatku kościelnego w Bawarii i Badenii-Wirtembergii. W tych landach oprócz podatku kościelnego naliczanego przez pracodawcę, wierni co miesiąc przekazują pieniądze w postaci Kirchgeld do swojego kościoła, w wysokości zależnej od ich dochodów, przy czym to wierny sam klasyfikuje się do odpowiedniej grupy dochodowej. Kirchgeld zobowiązany jest płacić każdy wierny powyżej 18 roku życia, osiągający chociażby minimalny dochód egzystencjalny. To świadczenie na rzecz kościoła przyjmuje wartości od 5 EUR do 120 EUR w zależności od przedziału dochodowego w skali roku.

Kto musi płacić besonderes Kirchgeld?

Besonderes Kirchgeld jest to szczególny rodzaj podatku na rzecz kościoła, który zobowiązani są płacić osoby niebędące członkami kościoła, które rozliczają się razem ze współmałżonkiem będącym zarejestrowanym we wspólnocie wyznaniowej pobierającej Kirchensteuer, jeśli uzyskał on wyższy dochód niż małżonek będący członkiem wspólnoty. Podatek ten stanowi procent od rocznego przychodu, od 0,25 % do 1,2 % w zależności od dochodu. W Niemczech podatek żartobliwie nazywany jest podatkiem od pogaństwa (Heidensteuer)

Jak właściwe określić region odpowiadający podatnikowi przy podatku kościelnym?

W związku z faktem, iż stawka podatku kościelnego różni się w zależności od kraju związkowego koniecznie jest właściwe określenie jej wysokości. W tym przypadku zastosowanie ma tak zwana zasada Betriebsstättenprinzip, która stanowi, że podatek kościelny naliczony powinien być odpowiednio w zależności od miejsca pracy podatnika, a nie od jego miejsca zamieszkania. Zasada ta jest szczególnie pomocna dla pracodawcy, który nie musi różnicować stawki dla każdego ze swoich pracowników zależnie od miejsca ich zamieszkania.

Zwolnienie z opłacania podatku kościelnego

Obowiązek podatkowy w przypadku podatku kościelnego nie istnieje w stosunku do osób niewierzących, a także podatników, których dochody w stosunku rocznych są niższe niż minimalnie ustalony próg, będący minimum egzystencjanym (Existenzminimum). Ponadto również emeryci i renciści zwolnienie są z opłacania tego podatku, jeśli ich dochody nie opodatkowane są podatkiem dochodowym Einkommensteuer.

Jakie skutki prawne powoduje wystąpienie z kościoła?

Wystąpić ze wspólnoty kościoła można w dowolnym momencie, jednakże wystąpienie to nabywa mocy prawnej dopiero pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym wniosek ten został zatwierdzony przez Urząd Stanu Cywilnego – Standesamt, w którym podatnik zgłosił chęć wystąpienia z kościoła. Jedynie w Bremie wniosek o wystąpienie należy zgłosić bezpośrednio kurii bądź parafii, do której podlega podatnik. Złożenie takiego wniosku jest jednak płatne, a pobierana opłata urzędowa za występienie (Austrittgebühr) to wartość z przedziału od 5 do 60 EUR w zależności od kraju związkowego. Z opłaty tej zwolnieni są jedynie mieszkańcy Brandenburgii, gdzie wniosek ten można złożyć bezpłatnie. Podatek kościelny naliczany jest bezpośrednio za każdy miesiąc przynależności do kościoła, który odpowiada jednej dwunastej wielkości należnego podatku. W związku z tym wystąpienie z kościoła 15 marca, obowiązuje podatnika do zapłaty podatku odpowiednio za miesiące: styczeń, luty, a także marzec. Fakt wystąpienia z kościoła obliguje podatnika do przekazania tej informacji swojemu pracodawcy, któremu należy przestawić kopię potwierdzenia wystąpienia z kościoła, czyli Kirchenaustrittbescheinigung. Wystąpienie z kościoła w Niemczech ma także moc prawną w Polsce, co oznacza, że równoznaczne jest to z wystąpienie we wspólnoty kościoła także w kraju macierzystym podatnika.

Czy informacja o wysokości Kirchensteuer umieszczana jest na wszystkich decyzjach urzędowych?

Informacja o Kirchensteuer nie jest zamieszczana jedynie na piśmie podatkowym Steuerbescheid przesyłanym przez Finanzamt, które dotyczy podatników mieszkających w Bawarii i Badenii Wittenbergii. W tych landach to nie urząd skarbowy, a bezpośrednio urząd kościelny Kirchensteueramt przesyła osobną decyzję podatkową o wysokości podatku kościelnego. Spowodowane jest to faktem, iż właśnie w tych landach urząd skarbowy nie jest organem rozliczającym Kirchensteuer, który jest naliczany bezpośrednio przez wspólnotę kościoła. W przypadku pozostałych landów, informacje o Kirchensteuer zawarte są zbiorczo na Steuerbescheid z urzędu skarbowego.

Czego można się spodziewać nie płacąc Kirchensteuer?

Niektóre landy fakt unikania płacenia podatku kościelnego traktują jako znamiona czynu karalnego, w związku z tym należy być szczególnie ostrożnym, aby nie otrzymać z tego tytułu wysokiej kary. Przedawnienie prawa do pobierania Kirchensteuer ulega dopiero po 5 pełnych latach od roku rozliczeniowego, w którym podatnika dotyczył obowiązek podatkowy. Jeśli podatnik nie zamierza opłacać należnego podatku kościelnego, może jedynie podjąć decyzję o wystąpieniu ze wspólnoty kościoła, która wiąże się również z wystąpieniem z kościoła także w Polsce.

Kiedy urząd kościelny może zwrócić zapłacony Kirchensteuer?

W uzasadnionych przypadkach podatnik może zwrócić się do Kirchensteueramt z wnioskiem o zwrot części już zapłaconego podatku. Dotyczy to jedynie tych pracowników, którzy zostali zwolnieni z dotychczasowej pracy, a od pracodawcy w ramach rekompensaty otrzymali odprawę bądź odszkodowanie za zwolnienie, czyli Abfindung. W takim przypadku pracownik może złożyć w parafii, do której należy lub w kurii wniosek o zwrot zapłaconego podatku (Antrag auf Erlaß der Kirchensteuer).  Do wniosku należy dołączyć również kopię decyzji podatkowej z Finanzamtu. Poinformowanie o tym fakcie Finanzamtu leży po stronie kościoła. Zwyczajowo wysokość zwrotu opiewa na  50 % zapłaconej kwoty, jednakże udokumentowanie na przykład szczególnie trudnej sytuacji rodzinnej może pozwolić na zwiększenie tego zwrotu.